Jolijn Creutzberg, oprichter van sociaal naaiatelier Vanhulley, hoefde niet lang na te denken toen Eileen Blackmore haar vroeg of ze wilde meedoen met Wad van waarde. Het is een project dat naadloos aansluit bij de visie van haar bedrijf om waarde toe te kennen aan wat waarde heeft.

Wanneer we met Jolijn bellen, is er net een nieuwe groep vrouwen in Groningen gestart met hun jaar bij Vanhulley. Allemaal hebben ze, om wat voor reden ook, een afstand tot de arbeidsmarkt. In het naaiatelier ontdekken ze hun talenten en kwaliteiten en kunnen ze aan alles werken wat ze nodig hebben om na het traject een volgende stap te kunnen zetten. Of dat nu de taal is, sociale vaardigheden, zelfvertrouwen of een opleiding. De naaimachine is vooral een gereedschap voor zelfontwikkeling. Maar dat levert wel heel mooie en duurzame producten op.

Prettige stof
Tot nu toe waren dat vooral katoenen producten, zoals de boxershorts van oude overhemden, waarmee Vanhulley naam heeft gemaakt, en een breed assortiment handige gebruiksvoorwerpen van oude bedrijfskleding, waaronder veel tassen. Voor Wad van Waarde wordt er nu ook geëxperimenteerd met linnen. “We hebben specifieke machines voor geweven stoffen, die zijn ook geschikt voor linnen. Het vraagt geen speciale techniek, zoals je bijvoorbeeld wel met elastische stoffen hebt. Dus we konden er zo mee aan de slag. En het is een erg prettige stof”, vertelt Jolijn. “Ik zit zelf niet achter de machine, maar ik hoor het van anderen. Het voelt lekker aan en is fijn om mee te werken.”

Voor de eerste producten voor Wad van waarde gebruikt Vanhulley linnen kleding die is ingezameld. Daarnaast kreeg het naaiatelier een aantal afgekeurde dekbedovertrekken van duurzaam beddengoedmerk Yumeko. “Dat was heel fijn, want daardoor hadden we ook een aantal grote stukken.” Daarvan zijn onder andere strandtassen, shoppers, picknickkleden en bestekrollen gemaakt. Yumeko was zo enthousiast over het resultaat dat ze voordat ik er erg in had, bijna alle samples hebben meegenomen, vertelt Jolijn lachend op de vraag of ze wat foto’s kan delen.

Handschoen
Een van de doelen van Wad van waarde is een linnen vissershandschoen, die de plastic handschoenen die nu veel in de Waddenzee worden gevonden, kan vervangen. “We zitten daarvoor echt nog in de pioniersfase. De ontwerpers gaan binnenkort een dag mee met de vissers om goed te kijken hoe de handschoenen worden gebruikt en wat dat van het product vraagt.”

Daarnaast moet er nog een goede coating worden gevonden om de handschoen waterdicht te maken. Daarvoor werken Wad van waarde en Vanhulley onder meer samen met studenten Industrieel Productontwerp van Hanze Hogeschool en het lectoraat duurzame kunststoffen van NHL Stenden. Het laat wat Jolijn betreft goed zien wat de meerwaarde is van het ketendenken in Wad van waarde en hoe je daarmee samen tot noordelijke duurzaamheid kunt komen, ook sociaal. “Iedereen is letterlijk van waarde.”

Topproject
Een handschoen is best een ingewikkeld product. Maar aan het enthousiasme van de vrouwen en de vrijwilligers van Vanhulley zal het niet liggen. “Eileen is hier geweest om iets over het project te vertellen. Vooral de vrijwilligers – Vanhulpies – vinden het een topproject. Dat zijn allemaal wat oudere vrouwen uit het Noorden. Die hebben al iets met de Wadden. Voor hen is het heel aansprekend. Een aantal is ook de vlasroute gaan doen. En ik kan me voorstellen dat zij straks ook een mooie rol kunnen spelen in de promotie.”

Model
De huidige groep naaisters is nog vooral bezig met het verwerken van alle informatie die bij de start van het traject hoort. Maar Jolijn is ervan overtuigd dat ze straks ook graag meer willen weten over Wad van waarde en dan ook graag met het linnen willen werken. Dat heeft ze bij de vorige groep gezien. “Dat Fatiha Sharif Hassan samen met vlasboer Pyt Sipma model stond voor het project, droeg natuurlijk erg bij aan het enthousiasme. Die foto is hier heel veel gedeeld.”

In de zomervakantie hebben we in Bollingwier de eerste Simmerskoalle Flaaks georganiseerd. Dit deden we samen met het Europese educatieproject Craft your Future om meer bekendheid te geven aan vlas als grondstof voor een circulaire en plasticvrije toekomst.

We hadden ons geen betere ambassadeur kunnen wensen dan wethouder Jelle Boerema van de gemeente Noardeast Fryslân die de opening van de dag voor zijn rekening nam. Vlas kan volgens hem een mooie bijdrage leveren aan een brede welvaart langs de waddenkust. Boerema ging in zijn openingswoorden in op de waarde van vlas voor de biodiversiteit en de bijdrage die het gewas kan leveren aan de circulaire economie, onder meer door zijn hoge isolatiewaarde. Ook de overheid heeft daarin volgens hem een rol. Die kan de ontwikkeling stimuleren door duurzaam aan te besteden. Daarnaast wees de wethouder op het belang van vlas voor recreatie en toerisme. Steeds meer mensen weten de waddenkust te vinden, stelde hij. Die trend dateert al van voor corona. ‘Mensen waarderen onze toeristische producten. Een vlasroute en een vlasmuseum passen daar mooi in.’

Nieuwe tijd
Eileen Blackmore van House of Design nam dat stokje graag van Boerema over. ‘Het waddengebied is een magisch gebied’, stelde zij. ‘Dat moeten we goed houden, ook voor het toerisme.’ En dat is volgens haar precies wat Wad van waarde beoogt. Het programma wil het gebruik van plastic terugdringen door herbruikbare, biobased alternatieven te ontwikkelen van lokale grondstoffen.

Daarin kan vlas een belangrijke rol spelen. Het wordt steeds duidelijker dat plastic een groot gevaar is voor de natuur en de volksgezondheid. Niet alleen als plastic soup in de rivieren en de Waddenzee, maar vooral ook door de microscopisch kleine plasticdeeltjes die je overal terugvindt. Bijvoorbeeld door de plastic kleding die we dragen, aldus Blackmore. Zij voorspelde dan ook dat na het recente verbod op de zogenaamde single used plastics, zoals rietjes en patatbakjes, andere producten zullen volgen. ‘Over tien jaar zijn ook polyester en polyamide in kleding in de ban.’

Spel van Craft your Future
De Simmerskoalle zette de  deelnemende studenten, ondernemers en buurtbewoners aan het denken over die transitie. Met lezingen, maar vooral door te doen. Nog voor de lunch werden zij met een spel van Craft your Future uitgedaagd in teams een product te bedenken waarvoor zowel een oud ambacht als een toekomstige ontwikkeling moest worden ingezet. De kaartjes van het spel bleken het ene team beter gezind dan het andere. Want hoe combineer je leerlooien met het creëren van een gepersonaliseerde digitale ervaring en hoe breng je glasetsen in één product samen met interactief textiel? Maar het lukte alle teams met een circulair idee te komen. Van een modulaire leasebank van biocomposiet als alternatief voor de plastic tuinstoel tot een vlasbehang waarop de koper een eigen print kan aanbrengen.

Belang van ambachten
Het spel laat de spelers zien dat ambachten niet alleen iets uit het verleden zijn, maar ook zeer bruikbaar voor de circulaire toekomst, legde Erna van der Werff van Learning Hub Friesland uit. Craft your Future zet ambachten in combinatie met digitale gereedschappen in om de lokale economie in de drie deelnemende regio’s te stimuleren. Het project wordt uitgevoerd in Friesland, Bulgarije en Spanje. ‘In de tijd dat de meeste producten nog ambachtelijk werden gemaakt, hadden we geen afvalbulten”, licht Blackmore toe. “Daarom is het waardevol ze in nieuwe vormen mee te nemen naar de toekomst’.

Cultureel erfgoed
Met Craft your Future wordt niet alleen de kennis van het vakmanschap behouden, maar ook het culturele erfgoed dat in ambachten ligt besloten. Hoe rijk dat erfgoed is als het om vlas gaat, konden de deelnemers na de lunch ervaren. Medewerkers van vlasmuseum It Braakhok uit Ee gaven verschillende demonstraties en workshops. Repelen, zwingelen en braken; het hele vocabulaire van de vlasverwerking werd in de praktijk gebracht. Ondertussen maakten andere deelnemers zich in het zonnetje op speciale lage stoeltjes met wisselend succes de kunst van het manden- en korfvlechten eigen. Een van de studenten: ‘Dit is zo heerlijk rustgevend. Je gaat er helemaal in op.’ In de stal van de boerderij werd in pannen en bakjes geroerd om van oude olie met het lijnzaad van het vlas zeep te maken.

Eigentijds verhaal
In Italië, het mekka van de design, kijken ze met belangstelling naar vlas, vertelde Thomas Eyck. De uitgever en distributeur van bijzondere designproducten gaf de laatste lezing van de Simmerskoalle Flaaks. Zijn collectie is onder meer te zien op het grootste designevenement in Europa: de ‘Salone de Mobile in Milan’. In die collectie zitten ook ontwerpen van Christien Meindertsma, die met haar Flax Project wereldwijd bekendheid kreeg. Eyck nam de deelnemers mee in de wereld van design en hoe een ontwerp het verhaal over vlas kan overbrengen; de historie en de intensieve verwerking. Meindertsma laat volgens hem goed zien hoe je dat verhaal op een eigentijdse wijze vorm geeft, zodat je er mensen mee aanspreekt en bereikt.

Waddendesign
Ontwerper Simone Larabi maakte gebruik van de pauzes om de deelnemers te vragen naar hun ideeën en beelden van het Waddengebied. Een van de uitgangspunten van Wad van waarde is dat design een belangrijk middel is om alternatieven voor plastic aantrekkelijk te maken. Alle producten die in het programma worden gemaakt, hebben daarom een ontwerp dat is terug te voeren op het waddengebied. De lijnen in het landschap, de kleur van het water, de beweging van de golven, in elk ontwerp komen elementen terug die duidelijk maken dat het om een waddenproduct gaat.

 

Op de foto zie je Pyt Sipma en Fatiha Sharif Hasan bij het wad in Noardeast-Fryslân. Ze werken mee aan Wad van waarde. Pyt verbouwt het vlas waarvan we linnen maken. Dit doet hij met nog drie boeren van Agrarisch collectief Waadrâne. Fatiha heeft een opleiding gevolgd bij Vanhulley, een sociaal en circulair naaitatelier in Groningen. Daar wordt het linnen verwerkt tot producten als bootkussens en vissershandschoenen. Samen werken we aan een plasticvrij Waddengebied!

De foto is gemaakt door Tryntsje Nauta.